مناجات خواجه عبدالله انصاری

«مناجات خواجه عبدالله انصاری الهی! تو آنی که از احاطت اوهام بیرونی، و از ادراک عقل مصونی، نهمُدرَک عیونی، کارساز هر مفتونی، وشادساز هر محزونی، در حکم، بی‌چرا، و در ذات بی‌چند، و درصفات بی‌چونی. الهی! در جلال، رحمانی، در کمال، سبحانی، نه محتاج زمانی، و نه آرزومند مکانی،نه کسی به تو ماند، و نه به کسی مانی، پیداست که در میان جانی، بلکه جان زنده به چیزی است که تو آنی. الهی! یکتای بی‌همتایی، قیّوم توانایی، بر همه چیز بینایی، در همه حال دانایی، از عیب مصفّایی، از شریک مبرّایی، اصل هر دوایی، دارویدلهایی، شاهنشاه فرمانفرمایی، معزّز به تاج کبریایی، مسندنشیناستغنایی، به تو رسد ملک خدایی.الهی! نام تو، ما را جواز، مهر تو،ما را جهاز، شناخت تو، ما را امان، لطف تو، ما را عیان. الهی! ضعیفان را پناهی، قاصدان را بر سر راهی، مومنان را گواهی، چه عزیز است آن کس که تو خواهی. یا ربّ دل پاک و جانِ‌ آگاهم ده آه شب و گریه سحرگاهم ده در راه خود اول زخودم بی‌خود کن بی‌خود چو شدم زخود به خود راهم ده الهی! از نزدیک نشانت می‌دهند و برتر از آنی، و دورت پندارند و نزدیکتر از جانی، تو آنیکه خود گفتی، و چنان که خود گفتی، آنی، موجود نفسهای جوانمردانی، حاضر دلهای ذاکرانی. الهی! جز از شناخت تو، شادی نیست، و جز از یافت تو، زندگانینه، زنده بی‌تو، چون مرده زندانی است، و زنده به تو، زنده جاویدانی است. الهی! فضل تو را کران نیست، و شکر تو را، زبان. من بی‌تو دمی قرار نتوانم کرد احسان تو را شمار نتوانم کرد گر بر تن من زبان شود هرمویی یک شکر تو از هزار نتوانمکرد الهی! گرفتار آن دردم، که تو داروی آنی، بنده آن ثنایم کهتو سزاوار آنی، من در تو، چه دانم؟تو دانی. تو آنی که مصطفی گفت، من ثنای تو را نتوانم شمرد آن گونه که تو خود بر نفس خویش ثنا گفتی. الهی! جمالتو راست، باقی زشتند، و زاهدان مزدوران بهشتند! در دوزخ اگر وصل تو در چنگ آید از حال بهشتیان مرا ننگ آید ور بی‌تو به صحرای بهشتم خوانند صحرایبهشت بر دلم تنگ آید الهی! با تو آشنا شدم، از خلایق جدا شدم و در جهان شیدا شدم، نهان بودم؛ پیدا شدم. الهی! چون آتش فراق داشتی، دوزخ پرآتش از چه افراشتی. الهی! هر که تو را شناخت، هر چه غیر تو بود بینداخت. هر کس که ترا شناخت جان را چه کند فرزند و عیال و خانمان را چه کند دیوانه کنی هر دو جهانش بخشی دیوانه تو هر دوجهان را چه کند الهی! از کشته تو، بوی خون نیاید، و از سوخته تو، بوی دود؛ چرا که سوخته تو،به سوختن شاد است و کشته تو، به کشتن خشنود. الهی! دلی ده، که در آن آتش هوی نبود، و سینه‌ای ده، که در آن رزق و ریا نبود. الهی! اگر یک بار گویی بنده من، از عرش بگذرد خنده من. الهی! بر هر که داغ محبّتِ خودنهادی، خِرمن وجودش را به باد نیستی در دادی. الهی! من کیستم که تو را خواهم، چون از قیمت خود آگاهم، از هر چه می‌پندارم کمترم، و از هر دمی که می‌شمارم بدترم. الهی! فراق، کوه را هامون کند، هامون را جیحون کند، جیحون را پر خون کند. دانی که با این دل ضعیف، چون کند؟ الهی! اگر مستم و اگر دیوانه‌ام، از مقیمان این آستانه‌ام، آشنایی با خود ده که از کائنات بیگانه‌ام. الهی! در سرْ آب دارم، در دلْ آتش، در ظاهرْ ناز دارم، در باطنْ خواهش، در دریایی نشستم کهآن را کران نیست. به جان من، دردی است که آن را درمان نیست،دیده من بر چیزی آید که وصف آن بر زبان نیست! پیوسته دلم دماز رضای تو زند جان در تن من نفس برای تو زند گر بر سر خاک من گیاهی روید از هر برگیبوی وفای تو زند الهی! اگر خامم، پخته‌ام کن، و اگر پخته‌ام، سوخته‌ام کن. الهی! مکش این چراغ افروخته را، و مسوزان این دل سوخته را، و مَدَر این پرده دوخته را،و مران این بنده آموخته را. الهی از آن خوان که از بهر خاصان نهادی، نصیب من بینوا کو اگر می‌فروشی، بهایش که داده و گر بی‌بها می‌دهی بخش ماکو؟ تو لاله سرخ و لولو مکنونی من مجنونم، تو لیلیّ مجنونی تو مشتریان بابضاعت داری با مشتریان بی‌بضاعت چونی؟ ای کریمی که بخشنده عطایی، و ای حکیمی که پوشنده خطایی، و ای صمدی که از ادراک ما جدایی، و ای احدی که در ذات و صفات بی‌همتایی، و ای قادری که خدایی را سزایی، و ای خالقی که گمراهان را، راهنمایی. جان ما را، صفای خود ده، و دل ما را، هوای خود ده، و چشم ما را، ضیای خود ده، و ما را از فضل و کرم خود آن ده، که آن به. این بنده چه داند که چه می‌باید جُست داننده تویی هر آنچه دانی آن ده الهی! فرمودی که در دنیا ـ بدان چشم که در توانگران می‌نگرند ـ به درویشان و مسکینان نگرند. الهی! تو کرمی و واولیتری، که در آخرت بدان چشم که در مطیعان نگری، در عاصیان نگری.الهی! آفریدی رایگان، و روزی دادی رایگان؛ بیامرز رایگان، که تو خدایی نه بازرگان. من بنده عاصیم رضای تو کجاست تاریک دلم نور و ضیای تو کجاست ما راتو بهشت اگر به طاعت بخشی آن بیع بود، لطف و عطای تو کجاست الهی! آنچه تو کِشتی، آبده، و آنچه عبدالله کشت، بر آب ده. الهی! مگوی که چه آورده‌اید که درویشانیم، و مپرس که چه کرده‌اید که رسوایانیم. الهی! ترسانم از بدی خود؛ بیامرز مرا به خوبی خود. الهی! اگر عبدالله را نمی‌نگری، خود را نگر، و آبرویمن پیش دشمن مبر. الهی! عَلَمی که افراشتی، نگونسار مکن، و چون در اخر عفو خواهی کرد، در اول شرمسار مکن. الهی! همه از تو ترسند، و عبدالله از خود، زیرا که از تو همه نیکی آید و از عبدالله بدی. الهی! گر پرسی، حجّت نداریم، و اگر بسنجی، بضاعت نداریم، و اگر بسوزی طاقت نداریم. الهی! اگر تو مرا به جرم من بگیری، من تو را بهکرم تو بگیرم، و کرم تو از جرم من بیش است. الهی! اگر دوستی نکردم، دشمنی هم نکردم، اگر بر گناه مصرّم، اما بر یگانگی تو مُقرّم. الهی! اگر توبه، بی‌گناهی است، پس تائب کیست؟ و اگر پشیمانی است، پس عاصی کیست؟ الهی! ازپیش خطر و از پس راهم نیست؛ دستم گیر که جز تو پناهم نیست. الهی! گهی به خود نگرم، گویم از من زارتر کیست؟ گهی به تو نگرم، گویم از من بزرگوارتر کیست. الهی! تو ما را جاهل خواندی، از جاهل جز خطا چه آید؟ تو ما را ضعیف خواندی، از ضعیف جز خبط چه آید؟ الهی! اگر چه بسی طاعت ندارم، اما جز تو کسی را ندارم، ای دیر خشم و زود آشتی. الهی! همچنان بید، به خود می‌لرزم، که مباد آخر به جویی نیَرزَم. الهی! مگو چه آورده‌ای، که رسوا شوم، و مپرس چه کرده‌ای که روسیاه شوم. الهی! چون در تو نگرم، از جمله تاجدارانم و تاج بر سر، و چون بر خود نگرم، از جمله خاکسارانم وخاک بر سر. الهی! چون یتیم بی‌پدر گریانم، درمانده در دستخصمانم، خسته گناهم و از خویش برتاوانم، خراب عمر و مفلس روزگار، من آنم. الهی! از دو دعوی به زینهارم، و از هر دو، به فضل تو فریاد خواهم: از آن که پندارم به خود چیزی دارم، یا پندارم که بر تو حقّی دارم. الهی! اگر تو فضل کنی، دیگران چه داد و چه بیداد، و اگر عدل کنی، فضل دیگران چون باد. الهی! ما در دنیا معصیت می‌کردیم، دوست تو محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ غمگین می‌شد، و دشمن تو ابلیس شاد. الهی! اگر فردای قیامت عقوبت کنی، باز دوست تو محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ غمگین شود، و دشمن تو ابلیس شاد، دو شادی به دشمن مده، و دواندوه بهر دل دوست مَنِه. الهی! مرکب وا ایستاد، و قدم بفرسود، همراهان برفتند و این بیچاره را جز حیرت نیفزود. الهی! همه از «حیرت» به فریادند، و من از حیرت شادم! به یک «لبّیک» درب همه ناکامی بر خود بگشادم، دریغا روزگاری که نمی‌دانستم تا لطف تو را دریازم. خداوندا! در آتش «حیرت» آویختم چون پروانه در چراغ، نه جان رنج طپش دیده، نه دل الم داغ. الهی! می‌بینی و می‌دانی، و برآوردن، می‌توانی. الهی! چون حاضری چه جویم، و چون ناظری چهگویم؟ الهی! هر روز که برمی‌آید، ناکس‌ترم، و چنان که پیش می‌روم، واپس‌ترم! الهی! تو بساز که دیگران ندانند، و تو نواز که دیگران نتوانند. الهی! چون توانستم، ندانستم، و چون که دانستم، نتوانستم. الهی! بیزارم از آن طاعتی که مرا به عُجب آرد، و بنده آن معصیتم که مرا به عذر آورد. الهی! دانایی ده که از راه نیفتم، و بینایی ده که در چاه نیفتم. الهی! هر که را عقل دادی، چه ندادی؟ وهر که را عقل ندادی، چه دادی؟! الهی! اگر عالم باد گیرد، چراغ مُقبل کشته نشود، و اگر همه جهان آب گیرد، ایاغ، مُدبر شسته نشود! الهی! اگر به «دعا» فرماناست، قلم رفته را چه درمان است؟ الهی! ابوجهل، از کعبه می‌آید! و ابراهیم از بتخانه! کار به عنایت بود، باقی بهانه. الهی! هر که را خواهی برافتند، گویی با دوستان تو درافتد. الهی! «دعا» به درگاه تو لجاج است، چون دانی که بندهبه چه محتاج است. با صنع تو هرمورچه رازی دارد با شوق تو هر سوخته نازی دارد ای خالق ذوالجلال نومید مکن آن را که به درگهتنیازی دارد. «والسّلام» **